GDO ile ilgili tartışmalar henüz bitmemişken, aslında ondan daha eski tarihlerde karşımıza çıkan ‘gıda ışınlama yöntemi’nin muhtemel sorunları ve tehlikeleri de gıda sağlığı açısından önemli bir tartışma konusu. Dünya genelinde 50 ülkede bu yöntem uygulanırken pek çok Avrupa ülkesi bu yöntemden vazgeçmeye başladı. Hatta Almanya, 2. Dünya Savaşı sırasında askerlere temin edilen erzakların uzun süre dayanması için ışınlama yöntemini kullanırken hemen sonrasında bu yöntemden neden vazgeçti? Tüketiciler şu an mutfaklarında en az bir türde ışınlanmış gıda olduğunun farkındalar mı? Işınlama yöntemi ismi ve sembolü bakımından tüketicilere yeterli uyarıyı yapıyor mu? Ekonomideki yeri ne derece önemli? Bu soruları, bilinçli tüketimi desteklemek adına sozcu.com.tr okuyucuları için sorduk.
Bugün Türkiye’de ve dünyanın birçok ülkesinde uygulanan ‘Gıda Işınlama Yöntemi’, gıdayı iyonize radyasyona maruz bırakarak, raf ömrünü uzatmayı ve bazı zararlı mikroorganizmaları yok etmeyi hedefliyor. Yöntemin insan sağlığına olan etkisi ise en önemli sorun. Bu konuda kesin bir yargıya varamayacağımızı söyleyen uzmanların ortak görüşü ise; tüketicilerin bu gibi konularda bilinçlenmesi gerektiği.
Gıda ışınlama yöntemi, Türkiye’de 1994 yılından beri 2 adet gama ışınlama tesisi tarafından uygulanıyor. Bu tesislerden biri Ankara’da bulunan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun (TAEK) Sarayköy yerleşkesindeki tesisi, diğeri ise Tekirdağ Çerkezköy’de bulunan özel sektöre ait Co 60 kaynaklı Gamma PAK gama ışınlama tesisidir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 06.11.1999 tarihinde 23868 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ‘Gıda Işınlama Yönetmeliği’ ile; gıdalara uygulanan ışınlama işleminin amacı, esasları, resmi kontrolleri ve etiketlerdeki yeri gibi konularda, uygulayan tesislere ve gıda firmalarına yasal bir çerçeve çiziyor. Ayrıca Bakanlığın, 9.11.2016 tarihinde yayınladığı ve 07.12.2016 tarihine kadar görüşe açtığı taslak ile, yönetmelikte bir revizyona gideceği de anlaşılıyor.
HANGİ GIDALARA UYGULANIYOR?
EK-1 GIDA GRUPLARINDA BELİRLİ TEKNOLOJİK AMAÇLARA GÖRE UYGULANMASINA İZİN VERİLEN IŞINLAMA DOZLARI
BİR GIDANIN IŞINLANDIĞINI NASIL ANLARIZ?
Marketlerden aldığınız gıdaların paketlerindeki bu işarete hiç dikkat ettiniz mi? Uluslararası kabul görmüş olan ‘RADURA’ adı verilen bu sembol, gıdanın ışınlandığını ifade ediyor. Bu konuda dile getirilen; işaretin şekli ve rengi bakımından yeterince uyarıcı olmadığı konusundaki eleştirilere karşın, insanların etiket okuma alışkanlığını kazanması ve bu gibi işaretlerin anlamları konusunda bilinçlenmesi gerektiği uyarısı yapılıyor. Aldığınız gıdanın, gıda ışınlama yönetmeliğindeki; “Tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine ulaşacak ışınlanmış ürünlerde, etiket üzerinde “Işınlanmıştır” veya “Işınlama İşlemi Yapılmıştır” ifadesinin yanında Ek-2’de verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama sembolünün kolayca görülebilir şekilde etiket üzerinde bulunması zorunludur.” ifadesine uygun olarak paketlenip paketlenmediğini, etiketine bakarak kontrol edebilirsiniz. Ayrıca gıdanın tamamı ışınlanmamış, sadece bileşenlerinden bir kısmı ışınlanmışsa yönetmelikte bununla ilgili bir maddeye de yer verilmiş: “Gıda bileşenlerinden birisi ham veya çiğ iken ışınlanmış ise içindekiler bölümünde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir.” Tabi bu noktada, gıdayı üreten firmanın, ışınlama yöntemini kullandıysa, yönetmeliğe bağlı kalıp gerekli uyarıyı pekette yaptığını var sayıyoruz. Aksi halde tüketicinin bunu gıdaya dışarıdan bakarak ya da tadarak fark etmek gibi bir şansı yok.
